नमस्कार मित्रांनो!
आपण मागील लेखात MPSC म्हणजे काय? राज्यसेवा परीक्षेची योजना (Scheme of Examination), तसेच अभ्यासक्रम याविषयी सविस्तर माहिती घेतली होती. आता, या लेखात आपण पाहणार आहोत — MPSC Answer Writing in Marathi म्हणजेच मराठीत प्रभावी उत्तर लेखन कसे करावे, जे परीक्षेत यश मिळवण्यासाठी अत्यंत महत्त्वाचे ठरते.
मित्रांनो, तुम्ही कितीही अभ्यास केला तरी तो परीक्षकांसमोर योग्य पद्धतीने मांडू शकला नाहीत, तर त्याचा फारसा उपयोग होणार नाही. त्यामुळे आज आपण बघणार आहोत की,
🔹 “MPSC मुख्य परीक्षेत उत्तम उत्तर कसे लिहायचे?”
🔹 “उत्तरांची रचना, भाषाशैली, आणि गुणवृद्धी यामागचे छोटे पण परिणामकारक रहस्य काय आहे?”
MPSC Answer Writing उत्तर लेखन का इतकं महत्त्वाचं?
MPSC मुख्य परीक्षा (Mains) ही 1750 (2025 पैकी 1750 म्हणजेच 86%) गुणांची असते, जी पूर्णतः लिखित स्वरूपात घेतली जाते . त्यामुळेच answer writing हे कौशल्य परीक्षेतील यशाचा मूलभूत आधार ठरतो.
फक्त माहिती असून उपयोग नाही; ती स्वतःच्या शब्दांत, अचूक व रचनाबद्ध पद्धतीने मांडता आली पाहिजे.
परीक्षेत वेळेचे बंधन असल्यामुळे, कमीत कमी वेळेत जास्तीत जास्त मुद्दे स्पष्टपणे मांडण्याची कला अवगत असणे आवश्यक आहे.
टॉपर विद्यार्थी नेहमी उत्तर लेखन कौशल्यावर भर देतात, कारण हेच त्यांच्या यशामागील रहस्य असते.
एक विचार करा — दोन उमेदवारांनी एकाच प्रश्नाचे उत्तर दिले, पण एकाने मुद्देसूद आणि आकर्षक सादरीकरण केले, तर दुसऱ्याने फक्त माहिती लिहिली. परीक्षक कुणाला जास्त गुण देईल?
उत्तर आहे: जो उत्तरे स्पष्ट, सुसंगत आणि परीक्षकाच्या दृष्टिकोनातून लिहितो.
तुम्ही खरंच “प्रश्न” समजून घेताय का?
MPSC मध्ये अनेकदा प्रश्न “चर्चा करा”, “समालोचना करा”, “विश्लेषण करा”, अशा action words वापरून विचारले जातात. यामध्ये प्रत्येक शब्दाचा अर्थ वेगळा असतो.
उदाहरणार्थ:
🔹 “समालोचना करा” म्हणजे फक्त माहिती न देता तिच्यावर विचार करणे, दोन्ही बाजू मांडणे.
🔹 “स्पष्ट करा” म्हणजे संकल्पना समजावून सांगणे.
👉 तुम्ही उत्तर लिहायला सुरुवात करण्याआधी हा विचार करता का?
उत्तम उत्तर रचनेची 3 टप्प्यांची सूत्र
मित्रांनो, एक साधं पण प्रभावी तत्त्व लक्षात ठेवा — IBC रचना: Introduction – Body – Conclusion
1️⃣ Introduction (भूूमिका):
सोप्या भाषेत प्रश्नाची व्याख्या, महत्त्व, किंवा सध्याची पार्श्वभूमी लिहा.
उदा. “भारतातील महिलांचे आर्थिक स्वावलंबन” या प्रश्नाच्या सुरुवातीला – ‘संविधानाने महिलांना समान हक्क दिले असले तरी, आर्थिक स्वावलंबन हे अजूनही अनेक महिलांसाठी एक स्वप्नच राहिले आहे.’
2️⃣ Body (मुख्य भाग):
मुद्देसूद मांडणी (बुलेट्स किंवा अनुच्छेद)
आकडेवारी, योजना, घटनेचे कलम
दोन्ही बाजू (pros-cons), उदाहरणे
flowchart/diagram (प्रत्येक उत्तरात शक्य नाही पण जेथे शक्य तिथे नक्की वापरा)
3️⃣ Conclusion (निष्कर्ष):
सध्याचा उपाय किंवा भविष्याचा दृष्टीकोन
सकारात्मक शेवट — “सामाजिक संवेदनशीलता आणि प्रशासनिक दृढता यांचा संगम म्हणजेच यशाची गुरुकिल्ली ठरू शकते.”
उत्तर लेखन करताना या गोष्टी वापरून बघा:
ताजी उदाहरणे: महाराष्ट्रातील किंवा भारतातील सध्याची घटना, योजना, अहवाल.
NITI आयोग, NCRB, NFHS च्या आकडेवारीचा वापर
घटनेतील कलमे — उदाहरणार्थ, कलम 14 (समानता), कलम 21A (शिक्षणाचा हक्क)
Flowcharts आणि आकृती — ते तुमचे उत्तर आकर्षक आणि परीक्षकासाठी वाचनीय करतात.
विचार करा: तुम्ही या चुका तर करत नाही ना?
🔴 प्रश्न नीट न समजून लिहिणे
🔴 फक्त माहिती देणे — विश्लेषण नाही
🔴 आकृती, उदाहरणे न वापरणे
🔴 सुरुवात आणि शेवट अस्पष्ट ठेवणे
🔴 खूप लांब उत्तर, पण मुद्देसूद नाही
✅ जर यातून 2–3 गोष्टी तुमच्यात असतील, तर त्यावर काम करायला हवं.
सराव कसा कराल?
दररोज एक GS1–GS4 प्रश्न लिहा
वेळमर्यादा ठेवा: 10 गुण – 7 मिनिटे | 15 गुण – 10 मिनिटे
आपल्या उत्तराची तुलना MPSC/UPSC टॉपरच्या उत्तराशी करा
कुणीतरी अनुभवी व्यक्तीकडून फीडबॅक घ्या
एखादी छोटी डायरी ठेवा जिथे सर्व चुकांची नोंद ठेवाल
काही प्रश्न – तुम्ही आजच सराव करून पाहू शकता:
“महिलांचे नेतृत्व सार्वजनिक प्रशासनात कसे प्रभावी ठरते?”
“भारतात पर्यावरण संरक्षणासाठी घेतल्या जाणाऱ्या उपायांची समीक्षा करा.”
➡️ या प्रश्नांवर IBC रचना वापरून उत्तर लिहून बघा. स्वतःला प्रामाणिकपणे 10 पैकी किती गुण द्याल?
शेवटी एक लक्षात ठेवा…
“MPSC ही फक्त स्पर्धा नाही, तर तुमच्या विचारसरणी आणि सादरीकरणाची कसोटी आहे.”
उत्तम उत्तर लेखन म्हणजे चुकीचे टाळणे आणि योग्यतेचा सराव करणे.
दररोज थोडं थोडं लिहा, आत्मपरीक्षण करा आणि परीक्षकाच्या मनात “हे उत्तर वेगळं आहे” असं विचार येईल असं काहीतरी तयार करा.
MPSC Answer Writing ही तुमची सर्वात मोठी ताकद ठरू शकते – जर तुम्ही ती योग्यरित्या वापरलीत तर!
यापुढे हि लवकरच आपण MPSC Answer Writing उत्तर लेखनाशी संबंधित अधिक मार्गदर्शन, तसेच MPSC परीक्षेतील सर्वसामान्य विद्यार्थ्यांच्या शंका आणि अडचणींवर आधारित लेख घेऊन पुन्हा भेटू.
तयारी करत राहा – MPSCशाळा तुमच्या अभ्यासप्रवासात नेहमी सोबत आहे
